BoT, TMRC: Benki tano kati ya 32 zimeongoza utoaji mikopo ya nyumba, kuna mipango thabiti

NA GODFREY NNKO

SOKO la mikopo ya nyumba nchini Tanzania limesajili ukuaji wa asilimia 2.54 ya thamani ya mikopo ya nyumba kufikia Septemba 30, 2022 ikilinganishwa na ukuaji wa asilimia 1.24 katika robo ya kwanza.

Kwa kulinganisha taarifa za mwaka hadi mwaka, ukuaji wa asilimia 7.01 ulirekodiwa katika thamani ya mikopo ya nyumba kufikia Septemba 30, 2022.

Hayo yamebainishwa kupitia taarifa ya Mikopo ya Nyumba Tanzania Septemba 30, 2022 iliyotolewa leo Desemba 5, 2022 na Benki Kuu ya Tanzania (BoT) na Kampuni ya Mikopo ya Nyumba Tanzania (TMRC).

"Hakukuwa na mshiriki mpya katika soko la mikopo ya nyumba katika robo ya mwaka. Idadi ya benki zilizoripoti kuwa na mikopo ya nyumba ilipungua hadi benki 32 kufikia Septemba 30, 2022 ikilinganishwa na benki 33 zilizoripotiwa katika robo ya awali kufuatia ununuzi wa First National Bank Tanzania Limited kwa Benki ya Exim Tanzania Limited.

“Deni la mikopo ya nyumba ambalo halijalipwa hadi Septemba 30,2022 liliongezeka hadi shilingi bilioni 522.95 sawa na dola za Marekani milioni 225.46 ikilinganishwa na shiilingi bilioni 509.99 sawa na dola za Marekani milioni 220.23 zilizoripotiwa Juni 30, 2022.

"Wastani wa ukubwa wa deni la nyumba ulikuwa shilingi milioni 87.27 sawa na dola za Marekani 37,628 ikiwa ni ongezeko kidogo kutoka shilingi milioni 82.56 sawa na dola za Marekani 35,654 zilizoripotiwa robo ya awali".

Kwa mujibu wa taarifa hiyo, uwiano wa deni la mkopo wa nyumba kwa Pato la Taifa (GDP) uliongezeka hadi asilimia 0.30 ikilinganishwa na asilimia 0.29 iliyorekodiwa katika robo ya awali.

Taarifa hiyo inaeleza kuwa, deni la mkopo wa nyumba lililotolewa na wakopeshaji watano wa juu wa mikopo ya nyumbani (PMLs) lilichangia asilimia 64 ya deni lote la mikopo lililobaki.

"Viwango vya kawaida vya riba vilivyotolewa na wakopeshaji wa mikopo vilikuwa kati ya wastani wa asilimia 15 hadi 19. Mahitaji ya sekta ya nyumba yanayokua kwa kasi yanachangiwa zaidi na ukuaji wa uchumi imara na endelevu huku ukuaji wa Pato la Taifa ukiwa wastani wa asilimia 6 hadi 7 katika muongo mmoja uliopita.

"Kuongezeka kwa idadi ya watu wa Tanzania, ambayo inakadiriwa kuwa zaidi ya mara mbili ifikapo mwaka 2050, kuna juhudi za Serikali kwa ushirikiano na taasisi zisizo za kiserikali za kimataifa na Serikali za nje kukidhi ongezeko la mahitaji ya nyumba za gharama nafuu.

"Mikopo ya ndani, inayojumuisha mikopo iliyotolewa na mfumo wa benki kwa sekta binafsi na serikali kuu, ilikua kwa kiwango cha mwaka cha asilimia 27.3 mwezi Agosti 2022, ikilinganishwa na asilimia 8.7 mwezi Agosti 2021.

 

"Mikopo ya sekta binafsi pia ilidumisha mwelekeo wa kupanda, kurekodi ukuaji wa kila mwaka wa asilimia 20.7 kutoka asilimia 3.2 mwezi Agosti 2021.

"Ukuaji endelevu wa mikopo ya sekta binafsi unaelezewa na urejeshaji wa shughuli za sekta binafsi kutokana na athari za UVIKO-19, kuboresha mazingira ya biashara nchini, na hali ya sera ya fedha na fedha inayounga mkono,"taarifa hiyo imefafanua.

Wakati huo huo, kwa mujibu wa taarifa hiyo, mahitaji ya nyumba nchini Tanzania (ambayo yanakadiriwa kufikia nyumba 200,000 kwa mwaka na upungufu wa jumla wa nyumba milioni tatu kulingana na ripoti ya NHC) yameongezeka kwa upatikanaji rahisi wa mikopo ya nyumba, huku idadi ya wakopeshaji wa nyumba sokoni ikiongezeka kutoka watatu mwaka 2009 hadi 32 Septemba 30, 2022 na wastani wa kiwango cha riba ya mikopo kushuka kutoka asilimia 22 hadi asilimia 15.

“Juhudi za kuendeleza miradi ya ujenzi wa nyumba zinazofanywa na waendelezaji zinaendelea, kipekee katika makao makuu Dodoma kwa kuwa Serikali imehamishia kazi zake za utawala Dodoma, riba kubwa na ukosefu wa nyumba za gharama nafuu zimebakia kuwa kikwazo cha ukuaji wa soko la mikopo ya nyumba.

"Kampuni ya Mikopo ya Nyumba Tanzania (TMRC) inaendelea kutekeleza jukumu lake la msingi katika kupanua huduma za usimamizi na ufadhili wa awali kwa wakopeshaji wa mikopo ya msingi (PMLs),"imeongeza taarifa hiyo.

Ushindani katika Soko

Aidha, kwa mujibu wa taarifa hiyo, kufikia Septemba 30, 2022 wakopeshaji watano wakuu, ambao waliongoza asilimia 64 ya soko ni pamoja na Benki ya CRDB Plc ilikuwa kinara katika soko kwa asilimia 37.07.

Benki ya pili ni Stanbic kwa asilimia 8.11, Azania kwa asilimia 7.34, NMB Bank Plc kwa asilimia 7.25 na Benki ya Exim 4.50.

Pia kwa mujibu wa taarifa hiyo, wakati riba ya mikopo ya nyumba iliimarika kutoka asilimia 22-24 mwaka 2010 hadi asilimia 15-19 inayotolewa leo, viwango vya riba vya soko bado viko juu hivyo kuathiri ufanisi wa soko.

Zaidi ya hayo, michakato migumu kuhusu utoaji wa hatimiliki inatajwa kuleta changamoto kwa kuathiri ustahiki wa wakopaji kupata mikopo ya nyumba.

Taarifa hiyo imefafanua kuwa,pia ushindani katika soko umesababisha kuibuka kwa bidhaa zingine ambazo zinaathiri ukuaji wa soko la mikopo ya nyumba kwani bidhaa hizo zina masharti mazuri kuliko huduma za mikopo iliyopo sokoni na hutumiwa kwa madhumuni ya makazi.

"Bidhaa hizi zinashindana na mikopo ya nyumba kwa kiasi cha mkopo, kwani wanatoa mikopo ya watumiaji kwa muda wa hadi miaka saba ambayo ni karibu shilingi milioni 120, kiasi cha kutosha kununua nyumba,"imeongeza taarifa hiyo.

TMRC yajizatiti

Katika hatua nyingine, taarifa hiyo imefafanua Kampuni ya Mikopo ya Nyumba Tanzania (TMRC) inasaidia ukuaji wa soko kupitia utoaji wa fedha za muda mrefu kwa wanachama.

"Jambo kuu katika ukuaji wa soko la mikopo ya nyumba nchini Tanzania linaendelea kuwa utoaji wa ufadhili wa muda mrefu katika njia za usimamizi na ufadhili awali wa TMRC ili kuwezesha PML zinazolingana na mali zao (rehani) na madeni (fedha),"imefafanua taarifa hiyo.

TMRC ilianzishwa mwaka 2010 chini ya Mradi wa Fedha za Nyumba (HFP) ulioanzishwa na Wizara ya Fedha na Mipango kwa kushirikiana na Benki ya Dunia na Benki Kuu ya Tanzania kwa kuzingatia Mkakati wa Kitaifa wa Kukuza Uchumi na Kupunguza Umaskini wa miaka mitano wa Tanzania ( MKUKUTA) na Dira ya Maendeleo ya Tanzania 2025, ambayo inaangazia umuhimu wa nyumba za bei nafuu, upatikanaji wa fedha, na maendeleo ya soko la mitaji.

Hadi kufikia Septemba 30, 2022, TMRC ilikuwa imetoa mikopo yenye thamani ya shilingi bilioni 145.20 sawa na dola za Marekani milioni 62.60 kwa wakopeshaji 15 wa mikopo ya nyumba kupitia ufadhili na mikopo ya awali ya rehani.

Mikopo iliyotolewa na TMRC kwa PMLs ilikuwa sawa na asilimia 28 ya deni lote la rehani ambalo halijalipwa hivyo basi kuna fursa kubwa kwa TMRC kuendelea kufadhili asilimia 72 iliyobaki ya soko la mikopo ya nyumba.

Kwa mujibu wa taarifa hiyo, katika miaka 12 ambayo TMRC imekuwa ikifanya kazi, athari kubwa imeonekana katika soko la mikopo ya nyumba.

"Idadi ya benki zinazotoa mikopo ya nyumba imeongezeka kutoka benki tatu tu mwaka 2010 hadi 32 Septemba 30, 2022, muda wa ulipaji wa mikopo ya nyumba umeongezeka kutoka kiwango cha juu cha miaka 5-7 ambayo hapo awali ilitolewa hadi miaka 25 ambayo benki hutoa sasa na viwango vya riba ya mikopo kushuka kutoka asilimia 22-24 iliyotolewa mwaka 2010 hadi asilimia 15-19 inayotolewa sasa.

"Mpango mwingine ulioanzishwa chini ya Mradi wa Housing Finance Project (HFP) ulikuwa ni Housing Microfinance Fund (HMFF) ambao ulilenga kutoa mikopo ya muda mrefu kwa watu wa kipato cha chini ambao kwa sasa wanakosa fedha za ujenzi wa nyumba ama kwa ajili ya ujenzi wa nyumba au uboreshaji wa nyumba.

"Mfuko ulianza kazi zake rasmi mwaka 2015 na Julai 31, 2015, fedha za kwanza shilingi bilioni moja zilitolewa chini ya mfuko huo kwa DCB Commercial Bank Plc na jumla ya mikopo kwa benki hiyo ikiwa ni shilingi bilioni tatu.

"Hii iliashiria hatua ya kwanza kuelekea maendeleo makubwa katika sekta ya mikopo midogo midogo ikijumuisha malipo yaliyofuata ya HMFF. HMFF kwa sasa inaendeshwa na Benki Kuu ya Tanzania,"imeendelea kufafanua taarifa hiyo

Mipango ya TMRC

Kwa mujibu wa taarifa hiyo, programu mbalimbali za uhamasishaji wa mikopo ya nyumba zimeanzishwa ikiwa ni pamoja na kurasa za mitandao ya kijamii za TMRC kupitia Facebook, Instagram, Twitter na Linked-in ili kutoa taarifa za huduma wanazotoa kwa umma na wadau.

Aidha, taarifa hiyo imefafanua kuwa, kampeni za uhamasishaji zinafanywa na TMRC kwa kushirikiana na Shirika la Nyumba la Taifa na wakopeshaji wa mikopo ya nyumba kupitia vipindi vya runinga na warsha za wadau ili kuongeza zaidi ufikiaji wa taarifa na uelewa wa umma wa bidhaa wanazotoa na faida zinazotokana na bidhaa husika.

"Uhamasishaji huo pia unalenga kushughulikia baadhi ya vikwazo vya ukuaji wa soko ikiwa ni pamoja na usambazaji, utoaji wa hatimiliki ili kuwezesha ukuaji wa soko,"imefafanua taarifa hiyo.

Wakati huo huo, taarifa hiyo imefafanua kuwa, soko la mikopo ya nyumba nchini Tanzania halijawatosheleza kikamilifu wananchi ili kupata fedha za kuboresha makazi.

Aidha, sehemu ya mikopo midogo midogo ni duni kutokana na kiwango cha chini cha mapato, ukosefu wa mfumo rasmi wa kifedha na makazi yasiyo rasmi.Zinazohusiana,Mortgage market registers 2.54pct September growth in Tanzania compared to previous quarter

Katika kuunga mkono ukuaji wa soko la mikopo ya nyumba kwa sekta ndogo ya fedha nchini, TMRC kwa kushirikiana na Taasisi ya Habitat for Humanity International inaanzisha mpango wa kupanua ufikiaji wa mikopo ya nyumba kwa sekta ndogo ya fedha.

Taasisi hizo mbili zimetia saini Mkataba wa Makubaliano kama hatua ya kwanza katika juhudi za pamoja za ushirikiano wa kupanua na kuimarisha sekta ya fedha za makazi ya watu wa kipato cha chini nchini Tanzania.

Hata hivyo, taarifa hiyo imefafanua kuwa, mpango huo uko katika awamu ya utafiti na utekelezaji wake utatoa miundombinu iliyoundwa ili kufikia sehemu hiyo ya kiuchumi ili kuwajumuisha katika nyumba nzuri na za bei nafuu wananchi.