NA GODFREY NNKO
KILA ifikapo Juni 8 ya kila mwaka ni Siku ya Bahari Duniani (World Ocean Day). Bahari ni eneo la maji zaidi ya maziwa na mito.
Aidha, ukubwa wake umeeneea sehemu mbalimbali na kufanya umbo moja la maji japo baadhi ya sehemu litapewa jina tofauti.
Kwa mujibu wa Umoja wa Mataifa, mifumo ya bahari ikijumuisha halijoto, kemia na mikondo
huendesha mifumo ya kimataifa ambayo hufanya Dunia wanadamu waweze kuishi.
Ni kutokana na ukweli kwamba,maji yetu ya mvua, maji ya kunywa, hali ya hewa, ukanda wa pwani, sehemu kubwa ya chakula chetu, na hata oksijeni katika hewa tunayopumua, vyote vinatolewa na kudhibitiwa na bahari.
Aidha, katika historia, bahari zimekuwa njia muhimu kwa biashara na usafirishaji.
Ndiyo maana usimamizi makini wa rasilimali hii muhimu ya kitaifa na kimataifa ni kipengele muhimu cha mustakabali endelevu.
Hata hivyo, kwa wakati wa sasa, kuna kuzorota kwa kuendelea kuvurugika maji ya pwani kutokana na uchafuzi wa mazingira na asidi ya bahari, ambayo ina athari mbaya juu ya utendaji wa mazingira na viumbe hai.
Hii pia inaathiri vibaya wavuvi wadogo. Maeneo yaliyohifadhiwa ya baharini yanahitaji kusimamiwa ipasavyo na kuwa na rasilmali za kutosha na kanuni zinapaswa kuwekwa ili kupunguza uvuvi wa kupita kiasi, uchafuzi wa mazingira ya baharini na kumwaga tindikali baharini.
Ripoti zinaonesha, Bahari hufunika robo tatu ya uso wa Dunia, ina asilimia 97 ya maji ya Dunia, na inawakilisha asilimia 99 ya nafasi ya kuishi kwenye sayari kwa kiasi.
Maeneo ya wazi ya bahari yanaonesha viwango vya sasa vya asidi vimeongezeka kwa asilimia 26 tangu kuanza kwa Mapinduzi ya Viwanda (Industrial Revolution).
Maji ya pwani yanaharibika kwa sababu ya uchafuzi wa mazingira na shughuli mbalimbali za kibinadamu.
Kwa sababu hizo zote, ilikuwa ni lazima kujenga ufahamu kupitia maadhimisho.
Ndiyo maana, kwa azimio lake la 63/111 la Desemba 5, 2008 Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa liliteua Juni 8 kuwa Siku ya Bahari Duniani.
Siku hii ya Kimataifa awali ilipendekezwa mwaka 1992 na Kituo cha Kimataifa cha Canada cha Maendeleo ya Bahari (Canada's International Centre for Ocean Development ) na Taasisi ya Bahari ya Canada (Ocean Institute of Canada) katika Mkutano wa Dunia wa Umoja wa Mataifa wa Mazingira na Maendeleo huko Rio de Janeiro, Brazil.
Dhamira ni kuifanya siku hii kama njia ya kusherehekea bahari yetu kwa pamoja na uhusiano wetu wa kibinafsi na bahari. Pia, kuongeza ufahamu juu ya jukumu muhimu la bahari.
Ni kutokana na bahari kucheza nafasi muhimu katika maisha yetu na njia muhimu ambazo watu wanaweza kusaidia kuilinda.
Ulinzi wa bahari unatabiriwa na Lengo la 14 la Ajenda ya Umoja wa Mataifa ya Maendeleo Endelevu ya 2030 ambayo inaonesha kuhifadhi na kutumia bahari, bahari na rasilimali za bahari kwa njia endelevu.
Umoja wa Mataifa unabainisha kwamba, zaidi ya watu bilioni tatu wanategemea viumbe hai vya baharini na pwani kwa ajili ya maisha yao.
Vile vile, duniani kote, thamani ya soko ya rasilimali za baharini na pwani na viwanda inakadiriwa kuwa dola trilioni tatu kwa mwaka, ambayo ni karibu asilimia tano ya Pato la Taifa la kimataifa.
Takribani asilimia 80 ya kiasi cha biashara ya kimataifa ya bidhaa husafirishwa kwa uvuvi wa baharini na baharini moja kwa moja au kwa njia isiyo ya moja kwa moja huajiri zaidi ya watu milioni 200.
Aidha,takribani asilimia 80 ya uchafuzi wa mazingira wa baharini na pwani huanzia ardhini, ikijumuisha mtiririko wa kilimo, dawa za kuulia wadudu, plastiki na maji machafu yasiyotibiwa.
Hivyo ni muhimu kushughulikia baadhi ya masuala muhimu zaidi ya wakati wetu kama vile mabadiliko ya hali ya hewa na kupungua kwa viumbe hai.
Tanzania
Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ni miongoni mwa mataifa duniani ambayo yamebarikiwa kuwa na bahari nyingi.
Uwepo wa bahari umeendelea kulifanya Taifa na jamii kupata huduma mbalimbali ikiwemo shughuli za usafirishaji, mahitaji ya vyakula na nyinginezo.
Ndiyo maana Serikali imekuwa mstari wa mbele kuhakikisha hifadhi za bahari ni maeneo maalumu ya bahari, mito, mabwawa ya asili na ziwa yaliyotengwa kisheria yanawekewa usimamizi imara.
Lengo likiwa ni kwa ajili ya kulinda, kuhifadhi na kurejesha bioanuwai, mifumo ikolojia kwa matumizi endelevu ya rasilimali za bahari na uvuvi kama vile samaki, matumbawe, mikoko na mwani.
Uhifadhi wa maeneo ya bahari ulianza tangu miaka ya 1970 kupitia Sheria ya Uvuvi Na. 6 ya mwaka 1970 na usimamizi wake ulikuwa chini ya Idara ya Uvuvi.
Mwaka 1994 Serikali kupitia Bunge ilitunga Sheria ya Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu Na. 29 ya mwaka 1994 (marejeo 2009 sura 146) ambayo ilianzisha Kitengo cha Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu kwa ajili ya kuanzisha, kusimamia, kufuatilia na kuendeleza hifadhi za bahari.
Kitengo cha Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu kwa sasa kinasimamia maeneo 18 ya Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu kwenye Bahari ya Hindi yenye ukubwa wa takribani kilomita za mraba 2,000.
Kati ya maeneo hayo, Hifadhi za Bahari ni tatu (3) ambazo ni Kisiwa cha Mafia (Pwani), Ghuba ya Mnazi na Maingilio ya Mto Ruvuma (Mtwara) na Silikanti (Tanga).
Maeneo Tengefu ni 15 ambayo ni visiwa vya Bongoyo, Sinda, Makatube, Pangavini, Funguyasini, Mbudya na Kendwa (Dar es Salaam), Maziwe, Kirui, Ulenge, Kwale na Mwewe (Tanga) na Nyororo, Shungimbili na Mbarakuni (Pwani).
Maeneo ya Hifadhi hutengwa kwa kuzingatia uwepo wa bioanuai na mifumo ikolojia adimu (critical habitats), pamoja na kutekeleza malengo endelevu ya kimataifa ya uhifadhi (SDG 14/2030).
Kitengo cha Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu kinatekeleza majukumu yake kupitia Sheria ya Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu, Sura ya 146 ya mwaka 1994 (marejeo ya mwaka 2009).
Wakati sisi Tanzania tukiwa na furaha ya kuzungukwa na bahari ikiwemo Dar es Salaam, Mtwara,Tanga na kwingineko.
Yapo mataifa katika bara letu la Afrika yanatamani kuwa na bahari, lakini hayana uwezo wa kuipata. Badala yake yanategemea bandari zetu au mataifa yenye bandari kusafirisha bidhaa zao.
Miongoni mwa mataifa ambayo hayana bandari barani Afrika ni pamoja na;
1. 🇧🇼 Botswana
2. 🇧🇫 Burkina Faso
3. 🇧🇮 Burundi
4. 🇨🇫 Central African Republic
5. 🇹🇩 Chad
6. 🇸🇿 Eswatini (Swaziland)
7. 🇪🇹 Ethiopia
8. 🇱🇸 Lesotho
9. 🇲🇼 Malawi
10. 🇲🇱 Mali
11. 🇳🇪 Niger
12. 🇷🇼 Rwanda
13. 🇸🇸 South Sudan
14. 🇺🇬 Uganda
15. 🇿🇲 Zambia
16. 🇿🇼 Zimbabwe
Kwa msingi huo tuendelee kutunza bandari zetu kwa ustawi wa maendeleo ya Taifa na jamii ya Watanzania kwa ujumla, tuzitunze bandari zetu, ziendelee kututunza.